Бәясетитан эритмәсекилограммы өчен 200 доллардан 400 долларга кадәр, ә хәрби титан эретмәсе бәясе икеләтә кыйммәт. Алайса, титан нәрсә ул? Нигә эретелгәннән соң шулкадәр кыйммәт?
Башта, титан чыганагын аңлыйк. Титан, нигездә, илменит, рутил һәм перовскиттан килә. Бу көмеш-ак металл. Титанның актив табигате һәм эретү технологиясенә булган таләпләр аркасында кешеләр озак вакыт күп күләмдә титан җитештерә алмыйлар, шуңа күрә ул "сирәк" металл классификацияләнә.
Чынлыкта, кешеләр 1791-нче елда титан ачкан, ләкин беренчесаф титанйөз елдан артык вакыт алган 1910 елда җитештерелгән. Төп сәбәп - титан югары температурада бик актив һәм кислород, азот, углерод һәм башка элементлар белән кушылу җиңел. Чиста титан чыгару өчен бик кырыс шартлар кирәк. Ләкин, Кытайда титан җитештерү узган гасырда 200 тоннадан 150,000 тоннага кадәр артты, хәзерге вакытта дөньяда беренче урында. Алайса, титан бик кыйммәт булганда кайда кулланыла?
1. Титан һөнәрләре.Титан югары тыгызлыкка ия һәм коррозиягә чыдам, аеруча оксидлаштырыла торган һәм төсле. Бу искиткеч декоратив эффектка ия һәм реаль алтыннан күпкә арзанрак, шуңа күрә ул чын алтынны һөнәрчелек керамикасы, антик биналар һәм борыңгы бинаны ремонтлау, ачык исемнәр һ.б.
2. Титан бизәнү әйберләре.Титан безнең тормышка тыныч кына керде. Кайбер бизәнү әйберләре хәзер кызлар кигән саф титаннан. Бу яңа бизәнү әйберләренең иң зур үзенчәлеге - сәламәтлек, куркынычсызлык һәм әйләнә-тирә мохитне саклау. Ул кеше тиресенә һәм тәненә зарарлы матдәләр китермәячәк, һәм "яшел бизәнү әйберләре" дип атала.
3. Титан стакан. Титан корычка караганда деформациягә каршы тору сәләтенә ия, ләкин аның авырлыгы шул ук күләмдәге корычның яртысы гына. Титан стаканнары гади металл стаканнардан аерылып тормый, ләкин алар чыннан да җиңел һәм уңайлы, җылы һәм шома кагылу белән, башка металл стаканнарның салкын хисләреннән башка. Титан рамнары гади металл рамнарга караганда күпкә җиңелрәк, озак вакыт кулланганнан соң деформацияләнмәячәк, һәм сыйфат гарантияләнә.
4. Аэрокосмос өлкәсендә, хәзерге самолетлар, ракеталар һәм ракеталардагы күп корычлар титан эретмәләре белән алыштырылды. Кайбер кешеләр корыч тәлинкәләр һәм титан эретмәләре белән кисү тәҗрибәләре ясадылар, шулай ук аның деформациягә һәм җиңел авырлыкка каршы торуы аркасында. Кисү процессында титан җитештергән очкыннар бераз башкачарак күренә. Корыч тәлинкә алтын иде, титан эретмәсе очкыннары ак иде. Бу, нигездә, кисү процессында титан эритмәсе җитештергән кечкенә кисәкчәләр аркасында. Ул үз-үзеннән һавада кабыза һәм якты очкыннар чыгара ала, һәм бу очкыннарның температурасы корыч тәлинкә очкыннарына караганда күпкә югарырак, шуңа күрә титан порошогы ракета ягулыгы буларак кулланыла.
Статистика буенча, дөньяда навигация өчен ел саен 1000 тоннадан артык титан кулланыла. Космик материал буларак кулланудан тыш, титан су асты көймәләрен ясау өчен дә кулланыла. Кайчандыр кемдер титанны диңгез төбенә батырган, һәм биш елдан соң чыгарылганда бөтенләй датланмаганын ачыклаган, чөнки титан тыгызлыгы 4,5 грамм гына, һәм куб сантиметрга көче металллар арасында иң югары. һәм 2500 атмосфера басымына каршы тора ала. Шуңа күрә титан су асты көймәләре 4500 метр тирән диңгездә йөри ала, гади корыч су асты көймәләре 300 метрга кадәр сикерә ала.
Титан куллану бай һәм төсле, һәмтитан эретмәләремедицинада шулай ук киң кулланыла, һәм стоматология, пластик хирургия, йөрәк клапаннары, медицина җиһазлары һ.б. кулланыла. Ләкин базарда титан продуктларының хәзерге бәясе гадәттә югары, бу күп кулланучыларны читтә калдыра. Алайса, бу хәлгә нәрсә китерә?
Титан ресурсларын казу һәм куллану бик авыр. Минем илдә илменит ком шахталарының таралуы таралган, һәм титан ресурсларының концентрациясе түбән. Күп еллар казу һәм кулланудан соң, югары сыйфатлы һәм зур масштаблы ресурслар казылды, ләкин үсеш нигездә гражданнар казуга нигезләнгәнгә, зур үсеш һәм куллану формалаштыру кыен.
Титанга ихтыяҗ бик көчле. Металл материалның яңа төре буларак, титан аэрокосмоста, төзелештә, океанда, атом энергиясендә һәм электрда киң кулланылган. Минем илнең тулы милли көчен өзлексез яхшырту белән, титан куллану шулай ук тиз үсеш тенденциясен күрсәтте.
Титан җитештерү куәте җитми. Хәзерге вакытта дөньяда титан җитештерә алган берничә индустриаль ил бар.
Титан эшкәртү авыр.
Губка титаныннан титан инготларына, аннары титан тәлинкәләренә кадәр дистәләгән процесслар кирәк. Титанның эретү процессы корычныкыннан аерылып тора. Эретү тизлеген, көчәнешне һәм токны контрольдә тотарга, композициянең тотрыклылыгын тәэмин итәргә кирәк. Күп һәм катлаулы процесслар аркасында эшкәртү дә кыен.
Чиста титан йомшак һәм титан продуктлары буларак куллану өчен яраксыз. Шуңа күрә металл үзлекләрен яхшырту өчен башка элементлар өстәргә кирәк. Мәсәлән, титан-64, гадәттә авиация тармагында кулланыла, аның металл үзлекләрен яхшырту өчен күп санлы башка элементлар өстәргә кирәк.
Титан югары температурада галоген, кислород, күкерт, углерод, азот һәм башка элементлар белән көчле реакциядә. Шуңа күрә, титанны эретү вакуумда яки инерт атмосферада пычранудан сакланырга тиеш.
Титан - актив металл, ләкин аның җылылык үткәрүчәнлеге начар, бу башка материаллар белән эретеп ябыштыруны кыенлаштыра.
Йомгаклап әйткәндә, титан эретмәләренең бәясенә йогынты ясаучы бик күп факторлар бар, шул исәптән мәдәни кыйммәт, сорау, җитештерү кыенлыгы һ.б. Ләкин, фән һәм технологиянең өзлексез үсеше белән, киләчәктә җитештерү кыенлыгы әкренләп кимергә мөмкин.
Пост вакыты: Январь-02-2025